Η υπογονιμότητα ορίζεται ως η ανεπιτυχής προσπάθεια ενός ζευγαριού απόκτησης παιδιού για ένα χρόνο όταν πρόκειται για την καλύτερη γόνιμη ηλικία και των δύο φύλων (δηλαδή από τα 20 έτη έως τα 30 – 32 έτη). Σε μεγαλύτερες ηλικίες η πιθανότητα υπογονιμότητας του ζευγαριού είναι πολύ μεγαλύτερη και γι’ αυτό ο ελεύθερος χρόνος που δίνεται για προσπάθεια είναι πολύ μικρότερος .
Όταν υπάρχει η υποψία κάποιου προβλήματος είτε λόγω συμπτωμάτων είτε λόγω των συνεχόμενων αποτυχημένων προσπαθειών, το ζευγάρι πρέπει να απευθύνεται στον εξειδικευμένο ιατρό ώστε να διερευνάται τυχόν παθολογική αιτιολογία υπογονιμότητας.
Οι εξειδικευμένες ειδικότητες είναι ο ουρολόγος, ο γυναικολόγος και ο ενδοκρινολόγος όπου θα συνεργαστούν ώστε να εντοπιστεί η αιτιολογία του προβλήματος της υπογονιμότητας το συντομότερο και θα συμβάλουν στην επίλυση-θεραπεία του.
Επειδή το αναπαραγωγικό σύστημα του άνδρα είναι κατά έναν τρόπο λιγότερο περίπλοκο από της γυναίκας, αρχίζει η διερεύνηση από τον άνδρα.
Αυτό σημαίνει ουσιαστικά ότι ο άνδρας πρέπει να επισκεφτεί τον ιατρό του ώστε να ξεκινήσει με ένα πλήρες ιστορικό και μία τυπική ανδρολογική κλινική εξέταση.
Από το ιστορικό και την κλινική εξέταση (μέτρηση του όγκου των όρχεων ) και μόνον μπορεί να βρεθεί μια πιθανή αιτία υπογονιμότητας που μπορεί να έχει τις ρίζες της από την παιδική ακόμα ηλικία όπως είναι για παράδειγμα η παρωτίτιδα (μαγουλάδες) η οποία είχε επιπλακεί από ορχίτιδα ( φλεγμονή των όρχεων ), ή ακόμη ένας τραυματισμός των όρχεων ή μια υδροκήλη. Αυτές είναι τρεις από τις πιο συχνές αιτίες υπογονιμότητας στον άνδρα.
Άλλες αιτίες υπογονιμότητας μπορεί να είναι χειρουργικές επεμβάσεις , ιώσεις και φλεγμονές, διάφορες θεραπείες, χημειοθεραπείες ή ακτινοβολίες, φάρμακα, κληρονομικότητα υπογονιμότητας, διανοητική καθυστέρηση κ.α.
Άλλες αιτίες υπογονιμότητας στον άνδρα είναι οι ενδοκρινικές όπως είναι ανεπάρκεια ορμονών και κυρίως της τεστοστερόνης, υποθυρεοειδσμός ή υπερθυρεοειδισμός, υπερπρολακτιναιμία κ.α.
Δεν πρέπει βεβαίως να ξεχνάμε τα συστηματικά νοσήματα (αυτοάνοσα, κακοήθειες), καθώς και τον καρκίνο των όρχεων που είναι βέβαια πολύ σπάνιες αλλά σοβαρές αιτίες υπογονιμότητας.
Ο άνδρας αφού εξεταστεί από τον εξειδικευμένο ιατρό θα υποβληθεί σε μια σειρά από απλές εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις που θα βοηθήσουν να στοιχειοθετηθεί η υπόνοια της υπογονιμότητας στον ίδιο.
Οι πιο συχνές και ουσιαστικές εξετάσεις που γίνονται είναι καταρχάς ένας ενδελεχής αιματολογικός έλεγχος που περιλαμβάνει γενικές εξετάσεις αίματος (κατά βάση ένα check up ) ώστε να αποκλειστούν τυχόν συστημικές ασθένειες. Σ’ αυτόν τον έλεγχο προστίθεται ένας λεπτομερής ορμονικός έλεγχος όπως είναι η Τεστοστερόνη, οι γοναδοτροπίνες, τα οιστρογόνα, η προλακτίνη κ.α. ώστε να διερευνηθούν πιθανές ενδοκρινικές αιτίες υπογονιμότητας.
Καταλυτικής σημασίας είναι βεβαίως η συλλογή και λεπτομερής εξέταση του σπέρματος, που γίνεται με το σπερμοδιάγραμμα και δίνει μια πολύ καλή εικόνα της λειτουργίας όλου του ανδρικού αναπαραγωγικού συστήματος.
Τέλος στον αρχικό έλεγχο της υπογονιμότητας στον άνδρα συμπεριλαμβάνεται και ένας υπέρηχος των όρχεων, εξέταση πολύ απλή και ανώδυνη που μας δίνει σημαντικές πληροφορίες για την ποιοτική και ποσοτική παραγωγή τόσο των ορμονών όσο και των σπερματοζωαρίων.
Μετά από τον αρχικό έλεγχο βεβαίως υπάρχουν και πιο εξειδικευμένες εξετάσεις ώστε να εμβαθύνει η διερεύνηση της υπογονιμότητας, όπως είναι η βιοψία των όρχεων ή για παράδειγμα ο καρυότυπος και άλλες γενετικές εξετάσεις.
Αν από τον παραπάνω έλεγχο βρεθεί η αιτία της υπογονιμότητας στον άνδρα το επόμενο βήμα είναι βεβαίως η θεραπεία της αιτιολογίας η οποία πολύ σύντομα στις περισσότερες περιπτώσεις επαναφέρει τη φυσιολογική γονιμότητα στον άνδρα.
Έτσι για παράδειγμα μια φλεγμονή των όρχεων χρήζει αντιβιοτικής αγωγής, μια υδροκήλη ή κρυψορχία χρήζει χειρουργικής αποκατάστασης, ενώ μια ενδοκρινολογική αιτία χρήζει εξειδικευμένης ορμονικής αγωγής κτλ.
Εν κατακλείδι, η υπογονιμότητα σε ένα ζευγάρι είναι μια δυναμική και σε πολλές περιπτώσεις αναστρέψιμη κατάσταση, αρκεί ο άνδρας και στη συνέχεια η γυναίκα να απευθυνθούν στις εξειδικευμένες ιατρικές ειδικότητες ( Ουρολόγος, Γυναικολόγος και Ενδοκρινολόγος ) ώστε να διαγνωστούν τα αίτια και εν συνεχεία να προβούν στην επιτυχή επίλυσή τους ,με τελικό αποτέλεσμα βεβαίως την επιτυχή τεκνοποίηση.