Υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες ελέγχου της λειτουργίας των ενδοκρινών αδένων.

Η πρώτη κατηγορία είναι το σύστημα υποθάλαμος– υπόφυση – αδένας στόχος. Το σύστημα αυτό περιλαμβάνει την απελευθέρωση ορμονών, αρχικά από το κεντρικό νευρικό σύστημα όπου παράγονται εκλυτικοί παράγοντες από τον υποθάλαμο οι οποίοι διεγείρουν την υπόφυση. Η υπόφυση με τη σειρά της παράγει μια σειρά τροπικών ορμονών οι οποίες μεταφέρονται με την κυκλοφορία του αίματος και δρουν στους περιφερικούς ενδοκρινικούς αδένες (θυρεοειδής, επινεφρίδια και γονάδες) οι οποίοι απελευθερώνουν τις δικές τους αντίστοιχες ορμόνες, βασικές για την σωστή λειτουργία του οργανισμού.

Η δεύτερη κατηγορία είναι οι ανεξάρτητοι ενδοκρινείς αδένες ( π.χ. παραθυρεοειδείς αδένες και πάγκρεας) οι οποίοι παράγουν ορμόνες που διεγείρουν ένα όργανο ή ιστό στόχο για να προκαλέσουν ένα αποτέλεσμα ( π.χ. ρύθμιση του ασβεστίου ή της γλυκόζης αντίστοιχα στο αίμα).

Οι συγκεντρώσεις των ορμονών στο αίμα ή στα όργανα στόχους καθορίζονται από τους ρυθμούς παραγωγής τους, την αποτελεσματικότητα και την ταχύτητα μεταφοράς τους στα όργανα στόχους και από την αποδόμησή τους και την αποβολή τους από τον οργανισμό με διάφορους τρόπους.

Οι ορμόνες επηρεάζουν όλα τα όργανα και τα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού και παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο από τα πρώτα στάδια της εμβρυικής ανάπτυξης και για όλη την υπόλοιπη ζωή.

Η ανάπτυξη τόσο του εμβρύου όσο και του παιδιού στα πρώτα χρόνια της ζωής του καθορίζεται εν πολλοίς από την σωστή και ελεγχόμενη έκκριση ορμονών. Για παράδειγμα ο κρετινισμός οφείλεται σε βαρύ υποθυρεοειδισμό, ο νανισμός σε έλλειψη της αυξητικής ορμόνης, ενώ η έλλειψη των στεροειδών ορμονών δεν είναι συμβατή με τη ζωή. Οι ορμόνες επίσης παίζουν καθοριστικό ρόλο στην σεξουαλική ανάπτυξη, με την αδυναμία αρρενοποίησης για παράδειγμα όταν υπάρχει απουσία ανδρογόνων ( π.χ. τεστοστερόνης).

Τέλος, οι ορμόνες έχει αποδειχθεί ότι σχετίζονται με κάποιες μορφές καρκίνου. Ο καρκίνος του προστάτη, του μαστού , του ενδομητρίου καθώς και άλλοι μπορεί να εξαρτώνται από την έκκριση ορμονών. Ο καρκίνος του θυρεοειδούς μπορεί να εξαρτάται ή να επηρεάζεται από την ορμόνη TSH κ.α.

Στην φυσιολογική τους λειτουργία οι ορμόνες επηρεάζουν σχεδόν όλα τα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού. Επηρεάζουν :

Το κεντρικό νευρικό σύστημα. Ρυθμίζουν γνωστικές και συμπεριφοριακές λειτουργίες όπως είναι η διάθεση, η όρεξη, η μνήμη, η εκμάθηση, η σεξουαλική δραστηριότητα.

Το μεταβολισμό των υδατανθράκων, των λιπών, των πρωτεïνών , των αμινοξέων. Ρυθμίζουν το στρες και την πείνα ή τον κορεσμό.

Την καρδιοαγγειακή λειτουργία. Επηρεάζουν την αρτηριακή πίεση, την καρδιακή συχνότητα.

Την νεφρική λειτουργία. Ρυθμίζουν τη ροή του αίματος, τη μεταφορά και την αποβολή ιόντων, νερού και άλλων χημικών ουσιών από τους νεφρούς.

Τα οστά. Οι ορμόνες ελέγχουν την ανάπτυξη των οστών, την επιμετάλλωσή τους και την πρόκληση ή όχι της οστεοπενίας και της οστεοπόρωσης.

Το αναπαραγωγικό σύστημα. Οι ορμόνες ελέγχουν τη διαφοροποίηση του φύλου κατά την εμβρυική ζωή, την ανάπτυξη των ωοθηκών και των όρχεων, τη σεξουαλική δραστηριότητα, την αναπαραγωγή, την ίδια την εγκυμοσύνη.

Έτσι η έλλειψη ή η περίσσεια των διάφορων ορμονών που οφείλεται στην υπολειτουργία ή την υπερλειτουργία των ενδοκρινών αδένων ή στην αντίσταση των οργάνων στόχων στις ορμόνες, είναι ειδικές καταστάσεις που προκαλούν ή συμβάλλουν σημαντικά σε πολυάριθμες παθήσεις, ο οποίες χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης από τον ειδικό Ενδοκρινολόγο για την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού.